منبرنت

شبی که حضرت علی ـ علیه السلام ـ در بستر پیامبر خوابیدند اگر بگوییم که حضرت علم لدنی (غیب) داشتند می دانستند شهید نمی شوند و ارزش کار پایین می آید. و نمی توان گفت حضرت علم غیب نداشتند چون غیر ممکن است. شبهه را برایم رفع کنید.

پاسخ:

سوال مورد نظر را با تبیین و توضیح دو نکته پی می گیریم:
الف: شجاعت، ایثار، فداکاری، و از جان گذشتن و دیگر کارهای از این قبیل در صورتی که با انگیزه درست و در راستای اهداف بلند انسانی و اسلامی انجام گردد ارزش و کمال محسوب می شود و در تحقق این افعال از افراد، علم و آگاهی از عاقبت و سرانجام آن شرط نیست به طور مثال شجاعت برای آدمی شجاع ارزش محسوب می شود و همگان او را به خاطر شجاعتش می ستایند و لزومی ندارد که حتماً شجاعت او و کارهای شجاعانه اش او را در معرض کشتن قرار بدهد و آگاهی داشتن او از این خطر در تحقق این وصف ضرورت داشته باشد. و یا کسی که در راه خدا انفاق می کند ارزش و ثواب دارد و هیچ لزومی ندارد که فرد انفاق کننده حتماً آگاهی داشته باشد که ممکن است در اثر انفاق تنگ دست گردیده و در مشقت می افتد. و هم چنین جهاد و مبارزه و جانبازی در راه خدا و ارزش های انسانی از ارزشمند ترین کارها و دارای ثواب های بزرگ می باشد و لازم نیست که شخص مجاهد و مبارز و جانباز هنگام جهاد و فداکاری بدانند که کشته می شوند و یا کشته نمی شوند. زیرا آن چه مهم است کاری است و جهاد و مبارزه و فداکاری است که بر اساس وظیفه اسلامی انسانی انجام می دهند، آگاهی داشتن از سرانجام جهاد و فداکاری خارج از محدوده تکلیف و وظیفه مجاهد و مبارز بوده و مقوله دیگر محسوب می گردد.
در خصوص کاری که امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ در لیلة المبیت بر عهده داشت و به جای پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و در بستر آن حضرت خوابید نیز چنین است و نفس فداکاری و کار شجاعانه که علی ـ علیه السلام ـ انجام داده و برای حفظ وجود مقدس رسول گرامی اسلام و در راستای تحقق آرمان های والای آن حضرت با تمام وجودش خود را سپر حوادث و خطرات تهاجم کفار قریش قرار داد ارزش والایی محسوب می گردد و لزومی ندارد که حتماً آن حضرت علم و آگاهی به کشته شدن و یا کشته نشدن داشته باشد و لذا چنین کاری از هر کسی غیر از امیر المؤمنین هم صادر می گردید ارزش و کمال برای او محسوب می شد ولو از افراد عادی و دیگر مسلمانان.
ب:اگر آن گونه که در سؤال مطرح گردیده است که امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ دارای علم لدنی بوده و می توانسته است از عاقبت و سرانجام کارش در آن شب اطلاع داشته باشد، این نکته را نباید فراموش کنیم که اولاً امام ـ علیه السلام ـ کارهای شخصی و عادی و اجتماعی اش را در شرایط عادی وظیفه دارد، به شکل عادی و مثل سایر اقشار جامعه اسلامی سپری نماید و از اسباب غیر عادی و طرق و راه های غیر متعارف استفاده ننماید. و ثانیاً بر اساس روایاتی معتبر امام معصوم ـ علیه السلام ـ هرگاه اراده کند و بخواهد بداند میداند و در غیر این صورت حالات عادی داشته و مثل سایر افراد می باشد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «براستی امام هرگاه بداند می تواند»⁽¹⁾ و نیز فرمود: «هرگاه امام بخواهد بداند به وی اعلام می شود.»⁽²⁾ و هم چنین فرمود: «هرگاه امام بخواهد که چیزی را بداند خدا آنرا به وی اعلام می کند»⁽³⁾ و لذا با چنین فرضی هم دلیلی نداریم که امیر المؤمنین در شرایط عادی نبوده و از طریق علم غیبی لدنی به سرانجام کارش آگاه بوده است که کشته نمی شود زیرا ائمه فقط در شرایط خاص و استثنائی از خصایص و ویژگی های مقام ولایت تکوینی اش بهره می گرفته است.

پاورقی:

1. اصول کافی، ج2، ص 297ـ 298.
2. همان.
3. همان.